Verslag

Het Stadsgesprek Innovatief verantwoorden gaat over publiek geld. In Amsterdam gebeurt hiermee een heleboel goeds. Jongerenwerkers trekken de buurt in, budgettrainingen worden verzorgd, de jeugdzorg komt in actie, energieprojecten worden uitgerold en nog veel meer. De gemeente Amsterdam financiert een groot deel hiervan via aanbestedingen, opdrachten en subsidies. Uiteindelijk moet over al dit geld verantwoording worden afgelegd aan de gemeenteraad. Vanuit het veld wordt aangegeven dat de verantwoording veel administratieve lasten met zich meebrengt.

Tijdens het Stadsgesprek Innovatieve verantwoording zijn we met elkaar op zoek gegaan naar betekenisvolle manieren van verantwoording in het sociaal en leefbaarheidsdomein. In de werksessie zijn we gekomen tot ideeën voor een verantwoording die ertoe doet én werkbaar is voor zowel gemeente als de partijen in het veld.

Samen met het publiek

Eerst hebben we samen met het publiek gekeken wie er wel eens verantwoording moet afleggen bij de gemeente en waar je dan tegenaan loopt. Een deelnemer geeft aan dat in de verantwoording van zijn organisatie veel gebruik wordt gemaakt van foto’s en stoytelling. De ambtenaren vonden het inzichtelijk genoeg en deelden het met alle andere ambtenaren. Sommigen suggereren om een ambtenaar langs te laten komen, zodat ze zelf kunnen ervaren wat er met het publieke geld gebeurt.

Henriette van der Meij, directeur van de Vrijwilligerscentrale, vertelt dat zij in haar vorige baan bij Humanitas in Almere wel eens verantwoording heeft afgelegd door deelnemers en vrijwilligers te laten vertellen over hun ervaringen met Humanitas. “Tijdens de vertelsessie vertelde een deelnemer met schulden hoe hij geholpen werd door de vrijwilliger. Ze maakten samen de post openen en uiteindelijk is deze meneer in de schuldhulpverlening gegaan. Het was een indrukwekkend verhaal. Het was uit het hart.

Experiment

Vervolgens heeft oud-griffier Jan Dirk Pruim verteld over hoe hij publiek verantwoorden door instellingen in de gemeenteraad heeft geïntroduceerd. Pruim: “Hoe breng je de gemeenteraad in positie? Hoe geef je de lokale politiek meer gezicht in de samenleving? Dat zijn cruciale vragen om te beantwoorden als je in gesprek wil komen met instellingen. Het gaat er naar mijns inziens om dat de raad positie inneemt. Wat is je betekenis voor de stad? Waar is de centrale gespreksplaats? Vanuit die achtergrond hebben we geëxperimenteerd met het verantwoorden van instellingen aan de raad. Het gaat tenslotte om de maatschappelijke waarde die de instellingen toevoegen.”

Naar de mening van Pruim zit de gemeenteraad veel te veel in dat stadhuis. “In de stad gebeurt het. Het was een instrument om met die instellingen te spreken. Het gaat in hele kleine stapjes. Het leverde een gesprek op met de bestuurder en de het lid van de RvT op. De problematiek is meer met elkaar in verbinding dan wat we zien uit de cijfers. Je kijkt iets meer naar het totaal, in plaats van alleen naar je eigen taak.

Henriette van der Meij van de Vrijwilligerscentrale voegt toe dat zij de verantwoording niet door de bestuurder zou laten doen. “Wat we doen, doen we voor de Amsterdammer. We willen iets in beweging zetten.”

Goedbedoelde chaos

MEE-bestuurder Cees van der Wal: “Verantwoorden is nu een kwestie van goedbedoelde chaos. Er spelen te veel krachten op achtergrond: de gemeenteraad, het college, de ambtenaren. Iedereen wil iets vanuit zijn eigen rol.  De ene gemeente wil cijfers. De andere wil het verhalend. Of een combinatie. Wij werken in 50 gemeentes en overal is het verschillend. De nadruk ligt erg op de financiële verantwoording, de rechtmatigheidsverantwoording, maar wat is het belang van de inwoner? Heeft het geholpen? Mijn grootste wens zou zijn: ieder raadslid een buurtteam laten omarmen en loop mee gedurende de hele zittingstermijn. Dan weet je wat er leeft in de stad.”

“We gebruiken de verantwoording alleen in gesprekken met de ambtenaren, maar niet als’ welke signalen komen er naar boven. Ik ben van 20 miljoen omzet, een half miljoen kwijt aan verantwoording. Op een opdracht van een ton of 5 miljoen zit evenveel werk aan verantwoording. De gemeente heeft het beste voor, maar ze willen allemaal wat anders.”

Stedelijk directeur Sjoukje Alta: “Gemeenschapsgeld moet maximaal goed worden besteed. Er zijn verschillende manieren om verantwoording af te leggen. Dat kan, wat mij betreft, minder resultaatgericht, maar door meer de verbindingen te leggen en een netwerk te creëren. Er wordt al veel gedaan op het gebied van verschillende manieren van verantwoorden in de stad, maar daar is nog niet een nieuwe standaard uit voortgekomen.

Cees van der Wal geeft aan dat hij die ruimte ook ervaart. “Maar het ingewikkelde is hoe we de verantwoording het beste kunnen doen. Voor mij is de essentie: vanuit de bedoeling voor de inwoners. Wat hebben we geleerd? Wat kan er beter? De raad heeft een controlerende rol en lijkt steeds mee grip te willen krijgen. Dat is een verkeerde start. Als we van de raad de mogelijkheid zouden krijgen om alleen steekproefsgewijs te verantwoorden dan zetten we al een goede stap.”

Werksessie

Daarna is het publiek uit elkaar in groepjes van 8 mensen om na te denken over oplossingsrichtingen voor innovatief verantwoorden. Daar kwam het volgende uit.

Waar moet een goede verantwoording aan voldoen?

• Vertrouwen tussen opdrachtnemer -en opdrachtgever
• Wat is het nulpunt?
• Het is niet alleen het resultaat maar ook de impact
• Verantwoording door de mensen zelf
• Transparantie
• Niet alleen cijfers
• Regelmatig contact
• Waardengestuurd
• Impact maken
• Minder afhankelijk van financiële rapporten
• Het gaat om de opgave en de ontwikkeling
• Niet elk jaar weer

Wat hebben we nodig?

• Betrek de ambtenaar bij de verantwoording
• Storytelling
• Eerlijk over de analyse
• Dialoog vooraf met de doelgroep
• Doe de helft minder
• Wees flexibel
• Zet lokaal talent in om te evalueren
• Het gaat om het goede gesprek
• Het helpt om te verbeelden
• Meer vertrouwen

Afsluitende korte reflectie

Cees van der Wal: “De bedoeling en het gesprek met meerdere organisaties tegelijk is het belangrijkst. Het gaat om het overkoepelde verhaal.

Jan Dirk Pruim: “Breng elkaar dichterbij met een verhaal. Geef elkaar meer tijd en meer vertrouwen, zonder dat het een blanco check is. De opbrengsten op de lange termijn bedenken. Wat willen we bereiken? Het gaat niet alleen de incidenten.

Sjoukje Alta: “Begin bij de bedoeling en kijk daar samen met partners naar. Doe dat vanuit een meerjarig perspectief en stop met aanbod maken, maar maak het vraaggericht. De deur van de gemeente staat open om naar andere vormen van verantwoording te kijken. De gemeente wil dit niet in zijn eentje. Wie mee wil denken, kan zijn naam aan mij doorgeven.”